Το
παρόν άρθρο, παρά τον επετειακό του χαρακτήρα, που οφείλεται στη συγκυρία των
100χρονων, πρέπει να διαβαστεί ως ένα από τα τεκμήρια της τοπικής μας ιστορίας
που αναφέρεται σε μια περίοδο για την οποία ως Φλωρινιώτες ενδιαφερθήκαμε
ελάχιστα: την περίοδο της οθωμανοκρατίας στην πόλη μας. (Μεκάσης 1993,
Κασκαμανίδης 2004). Παρά το μικρό εύρος χρόνου που το τεκμήριο αυτό καλύπτει
(1905-1906) κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό, κυρίως επειδή αντιπροσωπεύει την οπτική γωνία
της μουσουλμανικής κοινότητας της πόλης.
Πηγή μας είναι το Ημερολόγιο και το Αρχείο του
Ταχσίν Ουζέρ,[2]
το οποίο εκδίδεται από το Ιστορικό και
Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας, με άδεια του Ιδρύματος Τουρκικής Ιστορίας και το
οποίο επιμελείται ο Ν. Ρουδομέτωφ, τον οποίο και ευχαριστώ για την ανταπόκριση
στο αίτημά μου σχετικά με την αποστολή του τεκμηρίου. Ο τίτλος του βιβλίου στην
ελληνική έκδοση είναι Από την τελευταία οθωμανική διοίκηση της Μακεδονίας. Ένα από τα κομμάτια του Ημερολογίου αναφέρεται
στην δράση του Ουζέρ ως καϊμακάμη Φλώρινας. Από το τμήμα αυτό θα παρουσιάσω όσα
αναφέρονται στα ειρηνικά του έργα που επηρέασαν την εικόνα της πόλης και
εξακολουθούν και σήμερα να συνθέτουν την καθημερινότητά μας.
Το κομμάτι που παρουσιάζεται συγκεκριμενοποιεί
με αδιαμφισβήτητο τρόπο α) το πότε, από ποιον και μέσα σε ποιες συνθήκες
κατασκευάστηκαν στην Φλώρινα το οθωμανικό Διοικητήριο (το τωρινό Δικαστικό
Μέγαρο), το κτίριο της Χωροφυλακής ή Καρακόλι που λειτούργησε και ως
τηλεγραφείο (υπάρχει και σήμερα στη συμβολή των οδών Μ. Αλεξάνδρου και
Αριστοτέλους), τα τρία τουρκικά σχολεία (πρόκειται για το κεντρικό κτίριο του
οικοτροφείου), η φυλακή (υπάρχει σήμερα ως Ειρηνοδικείο), η αποβάθρα (τα
τοιχώματα του ποταμού και οι σιδερένιες γέφυρες) β) περιγράφει τη διαδικασία
κατασκευής αλλά και την τελετή των εγκαινίων γ) αναφέρεται στον Ιζέτ πασά,
πρώην ιδιοκτήτη των κτιρίων του Α και Β Δημοτικού σχολείου τον οποίο και
χρωματίζει με ξεχωριστό τρόπο και δ) μας διασώζει το ποίημα του φημισμένου ποιητή από την Φλώρινα Φαχρί,
ο οποίος κατά την κρίση μου θα πρέπει να ήταν ένα πρόσωπο που αξίζει να τον
ψάξουμε –σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου από τον Τζουμαλί, ο οποίος δεν έζησε
στην Φλώρινα πολύ. Το ποίημα αναφέρεται στον καϊμακάμη Ταχσίν Ουζέρ και εξυμνεί την συμβολή του στην πόλη.
Τα
οικοδομικά έργα του Ταχσίν Ουζέρ ολοκληρώνονται όπως γράφει ο ίδιος σε 1 χρόνο
ενώ η παραμονή τους την πόλη διαρκεί 24 μήνες. Οι πρώτες αναφορές του ξεκινάν
τον Μάιο του 1905,[3] ενώ το συγχαρητήριο τηλεγράφημα του Χιλμή
πασά γίνεται τον Μάιο του επόμενου χρόνου. Επομένως με ακρίβεια τα δημόσια
οθωμανικά κτίρια κατασκευάζονται ανάμεσα στον Μάιο του 1905 και τον Μάιο του
1906[4]
οπότε γίνονται και τα εγκαίνια. Από το Ημερολόγιο του Ταχσίν Ουζέρ θα
παρατεθούν και θα σχολιαστούν τα κομμάτια εκείνα που αναφέρονται στην κατασκευή των δημοσίων
κτιρίων της Φλώρινας. Θα παραληφθούν ενδιάμεσα τμήματα που αποτελούν
παρεκβάσεις του λόγου του συγγραφέα και δεν αλλοιώνουν το νοηματικό πλαίσιο που
προαναφέρθηκε. Στη συνέχεια θα παρατεθούν το ποίημα του Φλωρινιώτη ποιητή Φαχρί και τέλος η προγενέστερη
περιγραφή του Ιζέτ πασά.
1.Οικοδομικά έργα στη
Φλώρινα: Διοικητήριο, Διεύθυνση Χωροφυλακής, σχολεία, νοσοκομεία, ταχυδρομείο,
αποβάθρα και σιδερένιες γέφυρες. (Ρουδομέτωφ, σ. 232-237)
Η θητεία μου στη θέση
του καϊμακάμη της Φλώρινας διήρκεσε ακριβώς 25 μήνες. Κατά την διάρκειά της
διαπίστωσα ότι οι κάτοικοι της Φλώρινας ήταν άνθρωποι πολύ έντιμοι, μετρημένοι
και φιλότιμοι. Η καταδίωξη και απώθηση των ληστών[5]
στην περιοχή της Φλώρινας δεν με εμπόδισε να αναλάβω έργα εξωραϊσμού και
ανάπτυξης της πατρίδας μου.[6] Η
Φλώρινα ήταν ένας πλούσιος αλλά παραμελημένος καζάς. Το Διοικητήριο έμοιαζε με
ένα καταμαυρισμένο χάνι, η φυλακή του ήταν μια πραγματική συμφορά. Τις
ελλείψεις αυτές ανέφερα γραπτώς στον Χουσεϊν Χιλμί πασά και του υπέβαλα τους
προϋπολογισμούς και τα σχέδια. 1500 λίρες έφτασαβ ως προκαταβολή. Όμως πριν από
όλα ο καζάς χρειαζόταν σχολεία. Ολοκληρώθηκε η ανέγερση ενός κτιρίου για
κορίτσια δίπλα στο ρυάκι. Σε αυτήν την περιοχή σκεφτόμουν να δημιουργήσω
σημαντικές εγκαταστάσεις για τους δημόσιους υπαλλήλους. Ενώ φτιάχναμε το
σχολείο το ρυάκι ξεχείλισε και παραλίγο να παρασύρει το κτίριο. Ο Διευθυντής
του τηλεγραφείου μου εξήγησε ότι σε αυτήν την περιοχή δεν μπορούσε να
κατασκευαστεί κτίριο και ότι ο κόσμος θα γελούσε μαζί μου. Συνήλθα. Είχα κάνει
λάθος. Κοιτώντας τα πράγματα από αυτή τη σκοπιά αντιλήφθηκα ότι οι προϊστάμενοι
της διοίκησης όταν αναλαμβάνουν να εκτελέσουν έργα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες
και στις επιθυμίες του πληθυσμού πρέπει να ζητούν την έγκριση και τη γνώμη του
κόσμου. Αν οι προτάσεις τους δεν γίνουν αποδεκτές θα πρέπει να αντιληφθούν τις
αιτίες και να διορθώσουν τα λάθη τους. Αλλιώς, όπως εγώ, αναγκάζονται να
απορρίψουν και το έργο και την πρόταση.. Ο χειμώνας ήταν πολύ βαρύς, είχα ένα
σωρό δουλειές στον καζά.. έκαναν τις σχετικές προετοιμασίες για την ανέγερση
διαφόρων κτηρίων. Για τους λόγους αυτούς δεν ήθελα να φύγω από τη Φλώρινα..
.. Έλαβα σοβαρά υπόψη
μου την προειδοποίηση του Μεχντί Εφέντη. Σκέφτηκα να κατασκευάσω μια αποβάθρα
και στις δύο όχθες του «ρυακιού Φλώρινα» που περνούσε μέσα από τον καζά, να
ελέγξω κατ αυτόν τον τρόπο τις πλημμύρες και στη συνέχεια να κατασκευάσω κτήρια
στα οικόπεδα που βρίσκονταν στις όχθες. Το σκέφτηκα για πολλές μέρες. Για καλή
μου τύχη επειδή εκείνη τη χρονιά η Ελλάδα και η Ρουμανία είχαν διακόψει τις
σχέσεις τους λόγω των εκκλησιαστικών τους διαφορών, η ρουμανική κυβέρνηση δεν
δέχτηκε τους Έλληνες που πήγαν όπως κάθε χρόνο στη Ρουμανία να δουλέψουν είτε
αυτοί ήταν Οθωμανοί είτε Έλληνες υπήκοοι. Πέντε ή εξ ελληνικά και αλβανικά
χωριά της Φλώρινας αποτελούνταν από χτίστες, μαστόρους και οικοδόμους που
δούλευαν σε οικοδομές στην Ρουμανία. Εξαιτίας της κατάστασης που είχε
δημιουργηθεί είχαν μείνει όλοι χωρίς δουλειά. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν τόσο
έμπειροι μάστορες που το μυαλό τους δούλευε σαν να ήταν αρχιτέκτονες. Τους
φώναξα και τους πρότεινα να μου κάνουν τον προϋπολογισμό και τα σχέδια ενός
διοικητηρίου, ενός γραφείου για την χωροφυλακή, μιας φυλακής και τριών
σχολείων. Τα σχέδια που ετοίμασε ο αρχιτέκτονας Γκόργκι Εφέντη ήταν πολύ ωραία.
Δημοπράτησα τα έργα. Υπήρξε μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των ενδιαφερομένων.
Πέντε εταιρίες δέχτηκαν να εκτελέσουν το έργο σύμφωνα με τις απαιτήσεις μας και
με τις τιμές που δόθηκαν. Έπιασαν αμέσως δουλειά. Τα έργα που θα γίνονταν και
το κόστος τους είχαν ως εξής: Διοικητήριο 260000 γρόσια (Αρχιτέκτονας Γκόργκι).
Γραφείο τάγματος χωροφυλακής 125000 γρόσια (Αρχιτέκτονας Κότσο), Φυλακή 85000
γρόσια (Αρχιτέκτονας Κότσο), Ταχυδρομείο και τηλεγραφείο 35000 γρόσια
(Αρχιτέκτονας Αντόν) 700 μέτρα και από τις δύο όχθες 500000 γρόσια
(Αρχιτέκτονας Γκόργκι). Δύο σιδερένιες γέφυρες 45000 γρόσια (Αρχιτέκτονας
Γκόργκι) Τρία σχολεία αγοριών και κοριτσιών 275000 γρόσια (Αρχιτέκτονας Κότσο). Σύνολο 1.325.000
γρόσια.
Το Στρατιωτικό
Νοσοκομείο ανατέθηκε ξεχωριστά σε μια μουσουλμανική Εταιρεία αντί 150000
γροσίων.
Πρώτα από όλα
καταπιαστήκαμε με τις αποβάθρες. Ήταν ένα σημαντικό και δύσκολο έργο. Ο
αρχιτέκτονας Γκόργκι δούλεψε πράγματι καλά και με το όμορφο έργο που έκανε
απέδειξε τη μαστοριά του. Άφησε 12 μέτρα κοίτη για το ρυάκι και από τις δύο
μεριές κατασκεύασε ένα στηθαίο ύψους 6 μέτρων που θύμιζε κορδόνι. Με τον τρόπο
αυτό κερδίσαμε ένα φαρδύ οικόπεδο. Με τη βοήθεια του λαού γεμίσαμε με χώμα το
οικόπεδο και εξομαλύναμε το έδαφός του.
Στη συνέχεια
κατασκευάστηκε το Διοικητήριο και το
γραφείο του τάγματος χωροφυλακής προς την πλευρά της λεωφόρου ενώ προς τη
πλευρά του ρυακιού κατασκευάστηκαν η φυλακή και τα κτίρια του ταχυδρομείου και
του τηλεγραφείου. Γκρεμίσαμε το κτίριο του παλιού Διοικητηρίου που βρισκόταν μέσα στην αγορά και στη θέση
του αρχίσαμε να κατασκευάζουμε το ένα δίπλα στο άλλο 3 σχολεία και 8 ισόγεια
καταστήματα. Για την αλλαγή αυτή δεν ρώτησα ούτε το βιλαέτι ούτε και τη Γενική
Επιθεώρηση . Άκουσα μόνο τον λαό και πήρα τις οριστικές αποφάσεις στη συνέχεια.
Ο βαλής Χαζίμ Μπέη ήρθε μια δυο φορές στον καζά είδε τα έργα και τα ενέκρινε.
Όλα που εκτελέστηκαν ήταν όμορφα και φαινόταν ότι είχαν γίνει βάσει
αρχιτεκτονικού σχεδίου.Όλες οι οικοδομές αποπερατώθηκαν μέσα σε ένα χρόνο. Οι
δύο λεωφόροι που παρακολουθούσαν τις πλευρές της αποβάθρας και εκτείνονταν ως την γειτονιά Βαρός ονομάστηκαν Ταχσίν μπέη. Σύμφωνα με την επιθυμία
της μητέρας μου κατασκευάστηκε μια βρύση στην αυλή του Διοικητηρίου κι τα έξοδα
κατασκευής τα πλήρωσα επ ονόματί της. Ο γέροντας Ιζέτ πασά έκανε δωρεά 500
λίρες για να εξοπλιστούν πλήρως τα γραφεία του καϊμακάμη και του Διοικητικού
Συμβουλίου, ενώ οι προεστοί και οι προύχοντες ενίσχυσαν τα έργα με την καταβολή
περίπου 1000 λιρών. Πήγα στη Θεσσαλονίκη και δαπάνησα 500 λίρες για την αγορά
επίπλων και διάφορων άλλων πραγμάτων. Η εταιρεία σιδηροδρόμων παραχώρησε δύο
βαγόναι και τα πράγματα μεταφέρθηκαν δωρεάν. Το κάθε αντικείμενο τοποθετήθηκε
στη θέση τουκαι αφού συνδέθηκαν τα τηλέφωνα άρχισαν οι προετοιμασίες για την
τελετήτ ων εγκαινίων.
Έγραψα προσκλήσεις προς
το βιλαέτι και τη Γενική Επιθεώρηση. Ο Γενικός Επιθεωρητής Χουσεϊν Χιλμί πασά εξέφρασε
την εκτίμηση και τις ευχαριστίες του αλλά απάντησε ότι επειδή ήταν πολύ
απασχολημένος δεν θα μπορούσε να έρθει. Στη θέση του θα έστελνε τον
αρχιγραμματέα του Χαλίλ μπέη (έγινε βαλής Αδριανούπολης). Ο βαλής Χιφζί πασά
μας επισκέφτηκε μαζί με ολόκληρο το επιτελείο του. Από τη στρατιωτική διοίκηση
της περιοχής στάλθηκαν ο συνταγματάρχης του επιτελείου Σελιαχαττίν Μπέη, ο
ταγματάρχης Ενβέρ μπέη, ο Χασάν Τοσούν μπέη, ο Βεχίπ Μπέη (Πασά),και ο
επιτελικός Μουχτάρ μπέη. Σχεδόν όλοι οι πρόκριτοι του Μοναστηρίου πλημμύρισαν
την Φλώρινα.
Η μέρα εκείνη ήταν μέρα
γιορτής και μάλιστα πολύ σημαντικής για τη Φλώρινα. Ο στρατιωτικός διοικητής κι
αγαπητός φίλος μου Καντρί μπέη έστειλε τάγμα στρατού. Με ομιλίες και δεξιώσεις
έγιναν τα εγκαίνια όλων των διευθύνσεων και των σχολείων. Το πιο σημαντικό ήταν
να δει κανείς και να παρακολουθήσει τους 50 κρατουμένους και καταδίκους να
περνάν από το κολαστήριο της παλιάς φυλακής στην καινούργια φυλακή που ήταν χτισμένη
στην άκρη του ποταμού και ήταν όμορφη σαν παράδεισος. Χωρίς να το θέλω, την ώρα
που τους έβλεπα έκλαψα. Οι φυλακές σε εμάς είναι ένας θάλαμος θανάτου.
Παρουσίασα τις φωτογραφίες που βγάλαμε στον επιθεωρητή πασά. Τις υπέβαλαν και
στην Υψηλή Πύλη. Η Υψηλή Πϋλη εξέφρασε την εύνοιά της προς το πρόσωπό μου. Το
κόστος κατασκευής ανήλθε στις 30.000 λίρες. Η πέτρα, η άμμος και άλλα παρόμοια
υλικά εξασφαλίστηκαν στο σύνολό τους από τον πληθυσμό Και μεταφέρθηκαν στα
εργοτάξια. Πουλήσαμε ένα οικόπεδο του Δήμου και πήραμε 7000 λίρες. Με αυτό
κατασκευάσαμε τις αποβάθρες και τις λεωφόρους. Επειδή τα κρατικά κονδύλια που
διατέθηκαν δεν έφτασαν για την αποπεράτωση του διοικητηρίου και του γραφείου
χωροφυλακής δεχτήκαμε δωρεές από τον πληθυσμό. Για τα σχολεία είχαν εγκριθεί
μόνο 1000 λίρες. Με τη σημαντική οικονομική βοήθεια του Ιζέτ πασά , του Ισμαήλ
αγά, του Χασίμ αγά, του Γεσίλ Χασάν Εφέντη, Προέδρου της Επιτροπής εκπαίδευσης
καθώς και χάρις στις δωρεές του πληθυσμού κατορθώσαμε να αποπερατώσουμε τον
πάνω όροφο. Νοικιάσαμε τα μαγαζιά για 300 λίρες τον χρόνο. Από το Μοναστήρι και
τη Θεσσαλονίκη φέραμε Διευθυντή και δασκάλους.
Ο Διευθυντής του σχολείου Ισμαήλ Χακκί Εφέντη από το Πίρλεπε δούλεψε
πράγματι πολύ σοβαρά. Σε μικρό χρονικό διάστημα μας έδωσε μικρούς πατριώτες.
Ακόμα και σήμερα θεωρώ καθήκον μου να εκφράσω από βάθους καρδιάς την
ευγνωμοσύνη μου σε αυτόν τον άνθρωπο. Αν είχαμε και άλλους Διευθυντές σχολείων
σαν τον Ισμαήλ εφέντη πιθανότατα δεν θα χάναμε τις ευρωπαϊκές κτήσεις.
Χάρις στα καινούργια
κτήρια η Φλώρινα έγινε τελείως διαφορετική πόλη. Ενθάρρυνα τους προύχοντες.
Πάνω στην καινούργια λεωφόρο ο Ισμαήλ αγά έχτισε δύο αρχοντικά. Το Μονοπώλιο
καπνού νοίκιασε το κτίριο του Ισμαήλ αγά. [7]Το
Διοικητήριο ήταν πολύ ωραιότερο και πολύ πιο καλά εξοπλισμένο από το
Διοικητήριο στο Μοναστήρι. Δεν υπήρχε καμία σύγκριση μεταξύ των γραφείων του
καϊμακάμη και της έδρας του βαλή Χιφζί πασά. Φανταστείτε πλέον την υπερηφάνειά
μου. Χαιρόμουν σαν παιδί. Το κάθε κτίριο το πρόσεχα τόσο πολύ σαν να ήταν παιδί
μου. Αυτή η ανάπτυξη συνέβαλε σοβαρά στην αφύπνιση του πληθυσμού. Τι ωραία που
είχε στολιστεί η αποβάθρα! Τα βράδια έβγαινα βόλτες στις όχθες του ρυακιού και
χάζευα το νερό που έτρεχε. ..
Όταν οι Έλληνες
κατέλαβαν την Φλώρινα έσκισαν τις φωτογραφίες μου που κρέμονταν στα σχολεία και
στο Διοικητήριο. Ο ελληνικός πληθυσμός της Φλώρινας είπε στον Διοπικητή. Ο
Ταχσίν μπέης ήταν ένας άνθρωπος που αγαπούσε την πατρίδα. Τον εκτιμούσαν όλα τα
μιλλέτια. Τότε ο ίδιος προσωπικά ο Έλληνας Διοικητής ξανατράβηξε τις
φωτογραφίες τις έβαλε σε κορνίζα και τις κρέμασε στις παλιές τους θέσεις. Όταν
το έμαθα προσευχήθηκα και ευχαρίστησα τον Θεό. Την ανθρωπιά και την Δικαιοσύνη
την δεχόμαστε πάντα από όπου και αν προέρχονται..
Στην Φλώρινα
αισθανόμουνα σαν να ήμουν στο οικογενειακό μου περιβάλλον. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1322
γεννήθηκε εκεί η κόρη μου η Νεντιμέ (έχει συγχωρεθεί). Κατάλαβα πόσο γλυκιά
είναι η αγάπη ενός παιδιού. Η Νεντιμέ διασκέδασε και εμένα και τη μητέρα της.
Μας έπαιρνε τη θλίψη και την στεναχώρια. Τα μεγάλα και όμορφα μάτια της, η θελτική
μορφή της, οι χαρούμενες χειρονομίες της μας έκαναν να δεθούμε απόλυτα μαζί
της.
Από τον Χουσείν Χιλμί
πασά πήρα ένα τηλεγράφημα να συνεχίσω τις επιτυχίες μου στην Κασσανδρεία.. Μετά
την καταφατική μου απάντηση έλαβα ένα γράμμα όπου με διέτασσαν πριν ξεκινήσω να
παραδώσω και να μεταβιβάσω τα καθήκοντά μου στον Σατί μπέη που είχε διοριστεί
καϊμακάμης Φλώρινας στη δική μου θέση. Ο Σατί μπέη ήταν ο πρώτος μαθητής στην
τάξη μας στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης . Αυτός ο άνθρωπος υπήρξε ένας
πετυχημένος Διευθυντής σχολείου και δάσκαλος. Δεν μπόρεσε όμως ποτέ να γίνει
ένας καλός διοικητικός προϊστάμενος. ..
Η αναχώρησή μου από την
Φλώρινα δημιούργησε θλίψη σε όλα τα στρώματα του λαού. Κατέβαλαν αρκετές
προσπάθειες για αν εμποδίσουν την αναχώρησή μου υπέβαλαν αιτήσεις έστειλαν
επιτροπές στους ανωτέρους μου, με λίγα λόγια δεν ήθελαν να με αφήσουν. Κάτω από
τέτοιες συνθήκες θα ήμουν ευτυχής αν ήταν δυνατόν να μείνω στη Φλώρινα και να
προαχθώ. Οι καϊμακάμηδες που θα έρχονταν μετά από εμένα όσο και να το ήθελαν δεν
θα κατόρθωναν μέσα σε δύο χρόνια ούτε καν να να γκρεμίσουν τα έργα που εγώ είχα
κάνεις το ίδιο διάστημα. Ξεκίνησα απότ ην Φλώρινα για τη Θεσσαλονίκη μέσα στις
ειλικρινείς εκδηλώσεις συμπάθειας των εμπόρων, των προυχόντων και του λαού. Ο
βαλής του Μοναστηρίου Χιφζί, ο στρατιωτικός διοικητής του τομέα Χαντί πασά
άλλοι ανώτατοι αξιωματούχοι και ο λαός δεν μπόρεσαν αν κρύψουν την θλίψη τους.
Οι εφημερίδες του Μοναστηρίου έγραψαν για μένα επαινετικά άρθρα.
2.Το κείμενο που έγραψε ο
φημισμένος ποιητής Φαχρί από την Φλώρινα για τον καϊμακάμη της Φλώρινας Ταχσίν
μπέη (Ρουδομέτωφ, σ. 238)
Ενώπιον
του Υψηλού καϊμακάμη
Έγινε
ευτυχισμένη με την άφιξή του η Φλώρινα
Αν
χρειάζεται μάρτυρας να ο εχθρός
Ακόμα
και από το στόμα της πόλης ακούγεται
Έδιωξε
όλους τους αρχηγούς των ανταρτών
Να
αρνηθεί κανείς το έργο του είναι αδύνατον
Με
τους κόπους του καϊμακάμη χτίστηκε το Διοικητήριο
26
χρονών μόνο και διακρίθηκε
Δεν
είναι η δικαιοσύνη φωτεινή σαν ήλιος
Πιο
πολύ ας μιλήσουμε για το νοσοκομείο
Το
επευφημούν οι φημισμένοι άνθρωποι των γραμμάτων
Τις
επευφημίες για τον Ταχσίν μπέη ο Φαχρί
Τις
εξέφρασε με ποίημα όπως έπρεπε,
Φαχρί.
3. Ο απαράμιλλος Ιζέτ πασάς
(Ρουδομέτωφ, σ. 231-232)
Όσο
ήμουν στη Φλώρινα δεν ήπια ποτό, δεν έπαιξα, δεν κάπνισα τσιγάρο. Το σπίτι μας
ήταν μικρό και γιαυτό ήταν αδύνατο να δεχτούμε επισκέπτες. Ο γέροντας Ιζέτ
πασάς[8]
τον οποίο σεβόμουν σαν πατέρα μου
έστελνε τα πάντα από το Μοναστήρι. Με αγαπούσε τόσο πολύ ώστε ένα βράδυ στο
Μοναστήρι, μπροστά στο επιτελείο του βιλαετίου έδειξε τα συναισθήματά του
λέγοντας. Όταν πεθάνω κληρονόμος μου θα είναι ο Ταχσίν Μπέη. Από αυτόν αγόρασα
το αρχοντικό του Ρεφέτ πασά στο Μοναστήρι. Ο άνθρωπος αυτός είχε δικές του
άμαξες, είχε άλογα, είχε τα πάντα. Αν και ήταν 88 χρονών έπινε με άνεση έπαιζε
τάβλι, απολάμβανε την γλύκα του κόσμου, γενικά ήταν ένας γλεντζές και έμπειρος
άνθρωπος. Δεν ξέρω τι απέγινε ο κακομοίρης. Κάθε φορά που πήγαινα στο
Μοναστήρι αν δεν έμενα σπίτι του λυπόταν
πολύ και σχεδόν έκλαιγε. Έδινε δεξιώσεις προς τιμή μου, καλούσε τα όργανα και
διοργάνωνε γλέντια. Είχε μια ψυχοκόρη. Εγώ της διάλεξα άντρα και γιαυτό με
ευγνωμονούσε. Είχε υπηρετήσει ως λοχαγός κατά τον πόλεμο της Κριμαίας. Δεν
ευχαριστιόταν να μιλάει για τα χρόνια του. Δεν έλεγε ποτέ ότι ήταν πάνω από 75
και δήλωνε ότι στον πόλεμο της Σεβαστούπολης ήταν 17 ετών. Γίνεται κανείς
λοχαγός σε αυτή την ηλικία; Έλεγε ότι το μπουκάλι το κρασί ήταν ο καλύτερός του
φίλος εδώ και 55 χρόνια και φρόντιζε να το φυλάει καλά. Οι υπηρέτες του
φοβόνταν και δεν ακουμπούσαν το μπουκάλι του. Ακόμη και αν έσπανε το μπουκάλι
από ατύχημα θα ξεσπούσε μεγάλος καβγάς στο αρχοντικό. Πόσα παραμύθια, πόσα
ιστορικά γεγονότα, πόσες προσωπικότητες δεν γνώριζε. Περισσότερο εκτιμούσε τον
Χιουσνού πασά τον φημισμένο Υπουργό Ασφαλείας και τον Αχμέτ Εγιούπ πασά. Με δυο
λόγια ο Ιζέτ πασά ήταν ένα πλάσμα απόλυτα συνυφασμένο με την ιστορία μας
πολύτιμο και γεμάτο ζωντάνια. Ο Αλλάχ ας αναπαύσει την ψυχή του.
Σοφία Ηλιάδου-Τάχου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Πανεπιστημίου Δυτικής
Μακεδονίας
[1]
1322-1323
[2]
Από την τελευταία οθωμανική Διοίκηση της Μακεδονίας. Το Ημερολόγιο και το
Αρχείο του Τούρκου αξιωματικού Ταχσίν Ουζέρ. Ν. Ρουδομέτωφ (επιμ). Καβάλα:
Ιστορικό και Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας.
[3]
Αναφέρεται ως 1322
[4]
Αναφέρεται ως 1323
[5]
Αναφέρεται σε όλα τα ανταρτικά σώματα, ελληνικά, βουλγαρικά κλπ.
[6]
Είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη το 1877.
[7]
Κτίριο Ρετζί.
[8]
Από αυτόν αγόρασε η ελληνική κοινότητα το Α και Β Δημοτικός σχολείο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου