ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ 07-11-2014

8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1912

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΦΛΩΡΙΝΗΣ

Σεβασμιώτατε,

Φερέλπιδες νέοι, οἱ ἐπιτυχόντες στὴν τριτοβάθμια ἐκπαίδευσι,

Σεβαστὲς ἀρχές, ἀξιότιμοι κύριοι, ἐρίτιμες κυρίες,

Θυμόμαστε τὴν ἱστορία μας, διότι θέλομε, ὡς Ἔθνος, ἢ καλύτερα ὡς Γένος, νὰ ἐπιβιώσωμε.

Ἡ ἀπελευθέρωσις τῆς Φλωρίνης ἀπὸ τὸν τουργκικὸ ζυγό εἶναι ἱστορικὸ γεγονός. Καὶ ὡς τέτοιο, ὅπως καὶ κάθε ἱστορικὸ γεγονός, δὲν εἶναι αὐθύπαρκτο καὶ αὐτόνομο, Προηγοῦνται ἄλλα ποὺ τὸ προετοιμάζουν καὶ σχεδὸν τὸ προαναγγέλλουν. Καὶ αὐτὸ στὴν συνέχεια γίνεται προάγγελος ἄλλων γεγονότων. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἱστορικό γίγνεσθαι, ἡ ἱστορικὴ ροή.

Θεωρῶ σκόπιμο νὰ γυρίσωμε γιὰ λίγο τὸ βλέμμα μας ἐρευνητικὰ γιὰ νὰ δοῦμε, μὲ πολὺ μεγάλη συντομία, τὰ ὅσα προηγήθηκαν ἀπὸ τὴν 8^η Νοεμβρίου 1912.

Ἀνεξάρτητο Ἑλληνκὸ κράτος ὑπάρχει, ποὺ ὅμως δὲν ἔχει βρεῖ ἀκόμα τὴν σταθερότητά του, εἶναι ἀσφυκτικὰ περιορισμένο σὲ ἔκτασι, καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἀναπνεύση χωρὶς τὸν Θεσσαλικὸ κάμπο, τὰ ὑψίπεδα τῆς Μακεδονίας καὶ τὴν αὔρα τοῦ ἀνατολικοῦ Αἰγαίου. Ἐπικυρίαρχος τῆς περιοχῆς εἶναι ἡ παρακμάζουσα Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία, ἡ ὁποία ὅμως ἤδη εἶναι τὸ μῆλον τῆς ἔριδος στὸ λεγόμενο Ἀνατολικὸ ζήτημα ἢ πρόβλημα, δηλαδὴ πῶς καὶ πότε θὰ συντελεσθῆ ὁ διαμελισμός της. Πρόβλημα ποὺ διαιωνίζεται μέχρι σήμερα.

Ἐπεισόδιο αὐτοῦ τοῦ προβλήματος ἦταν ἡ ἀναπάντεχη πρότασις τῶν Δυνάμεων νὰ παραχωρηθῆ ἡ Θεσσαλία καὶ μέρος τῆς Ἠπείρου στὴν Ἑλλάδα. Ἡ πρότασις δὲν ἱκανοποιοῦσε τοῦς πόθους τῶν Ἑλλήνων, ὡστόσο ἔγινε δεκτὴ ἀπὸ τὴν κυβέρνησι Κουμουνδούρου. Ποῖοι ἦταν οἱ πόθοι; Οἱ ἑπτακόσιες χιλιάδες ἐλεύθεροι Ἕλληνες ἔβλεπαν τὰ πέντε ἐκατομμύρια τῶν Ἑλλήνων ποὺ ἔπρεπε νὰ ἐλευθερωθοῦν. Αὐτὸς εἶναι ὁ Ἀλυτρωτισμός. Οἱ πόθοι ἐκφράσθηκαν μὲ αἷμα πρὶν τρία χρόνια, τὸ 1878, τότε ποὺ ἡ Ρωσικὴ νίκη ἐπὶ τῆς Τουρκίας δημιούργησε τὴν λεγομένη Μεγάλη Βουλγαρία, γιὰ νὰ φθάσουν μέσω αὐτῆς στὸ Αἰγαῖο. Οἱ Μακεδόνες ἀπάντησαν ἀκαριαία. Χωρὶς ὁπλισμό, μόνοι, ἂν καὶ ὑπόδουλοι γιὰ αἰῶνες στοὺς Τούρκους, παραμένουν Ἕλληνες. Καὶ προκειμένου νὰ χάσουν τὸν ἑλληνισμό τους, ἀποφάσισαν νὰ πεθάνουν ὡς Ἕλληνες. Ξεσηκώθηκαν ὅλοι ἐναντίον τῆς Βουλγαρίας τοῦ Ἰγνάτιεφ. Δὲν ἐπιμένω περισσότερο στὴν ἐπανάστασι τοῦ Ὀλύμπου καὶ στὶς σφαγὲς τῆς Ναούσης. Λύσις, πάντως, τοῦ Ἀνατολικοῦ ζητήματος ποὺ χαρίζει τὴν Μακεδονία στὰ χέρια τῶν Βουλγάρων δὲν γίνεται ἀποδεκτή. Ἐδῶ εἶναι χρήσιμο νὰ διευκρινισθῆ ὅτι στὴν Βαλκανικὴ ὁ ἀγώνας τῶν Ἑλλήνων τοῦ 1821 ἦταν τῶν Χριστιανῶν κατὰ τῶν Μωαμεθανῶν. Κριτήριο ἦταν ἡ θρησκεία. Εἶναι ὅλοι Ὀθωμανοὶ πολῖτες διακρινόμενοι σὲ χριστιανοὺς καὶ μωαμεθανούς. Μόνον μετὰ τὸ 1880, καὶ εἰδικότερα μετὰ τὴν συνθήκη τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἄρχισαν νὰ διαφοροποιοῦνται οἱ Βαλκάνιοι. Ὑποκινούμενες ἀναφύνονται σιγά-σιγὰ οἱ διαφορετικὲς ἐθνότητες, ποὺ περιπλέκουν τὸ πρόβλημα στὴν Βαλκανικὴ μὲ ἄμεσο ἀντίκτυπο στὴν Ἑλληνικὴ ὑπόθεσι.

Ὡστόσο κατὰ τὴν δεκαετία τοῦ 1880, περίοδος τῶν δύο κομμάτων (Κουμουνδούρου-Τρικούπη) γίνονται σημαντικὰ ἔργα, ὅπως ὁ Ἰσθμὸς τῆς Κορίνθου, ἡ ἀποξήρανσις τῆς Κωπαΐδος, τὸ σιδηρόδρομικὸ δίκτυο, ἀναδιοργανώνεται ἡ δημόσια διοίκησις, ἱδρύονται τελωνειακές, ταχυδρομικές, ἀρχαιολογικὲς καὶ ἄλλες ὑπηρεσίες.

Κατὰ τὴν δεκαετία τοῦ 1890, παρὰ τό “δυστυχῶς ἐπτωχεύσαμεν”, στὴν καρδιὰ τοῦ λαοῦ ὑπάρχει πολὺς ἐνθουσιασμός, ἐνεργητικότητα καὶ διάθεσις γιὰ δημιουργία. Ὁδηγὸς εἶναι οἱ ἐθνικοὶ πόθοι. Βεβαίως ἡ πολιτικὴ πρακτικὴ ἀσχολεῖται μὲ τὸν τομέα τῆς ἀνορθώσεως καὶ δὲν παρασύρεται ἀπὸ τὰ αἰσθήματα τοῦ λαοῦ. Καὶ ἀκριβῶς ἐπειδὴ ὑπῆρχε ἡ ἐντύπωσις ὅτι παραμελεῖται ἡ ἰδέα τοῦ Ἔθνους ἱδρύθηκε τὸ 1894 ἡ Ἐθνικὴ Ἑταιρία, ποὺ σκοπός της ἦταν “… ἡ ἀναζωπύρωσις τοῦ ἐθνικοῦ φρονήματος, ἡ ἐπαγρύπνησις ἐπὶ τῶν συμφερόντων τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων καὶ ὁ προπαρασκευὴ πρὸς ἀπελευθέρωσιν αὐτῶν”. Πρωτοστατοῦν δὲ νεαροὶ ἀξιωματικοί, ἀλλὰ καὶ πολλὲς προσωπικότητες τῶν γραμμάτων. Στὴ ἵδρυσι τῆς Ἑταιρίας συνετέλεσε πολὺ ἡ νὲα φάσις τοῦ Κρητικοῦ ζητήματος καί, κυρίως, ἡ πρόοδος τῶν Βουλγάρων στὴν Μακεδονία.

Τὸ 1896 θα ἀναβιώσουν οἱ Ὀλυμπιακοὶ Ἀγῶνες. Θὰ γίνουν ἀφορμὴ γιὰ νὰ συνδέσουν οἱ Ἕλληνες τὸ παρὸν τους μὲ τὴν ἀρχαία Ἱστορία. Οἱ πρῶτοι αὐτοὶ διεθνεῖς Ὀλυμπιακοί, γιὰ τοὺς ὁποὶους ὁ Παλαμᾶς συνέθεσε τὸν Ὀλυμπιακὸ Ὕμνο, θὰ σφραγισθοῦν μὲ τὴν ἑλληνικὴ νίκη στὸν Μαραθώνιο. Ἡ εἴσοδος τοῦ νικητοῦ Μαραθωνοδρόμου Σπύρου Λούη στὸ στάδιο θὰ φέρη τό “Νενικήκαμεν”, θὰ ἀναπτερώση τὸ φρόνημα καὶ θὰ προκαλέση ἐθνικὴ ὑπερηφάνεια.

Οἱ Ἕλληνες, ἴδιοι εἴμαστε πάντα, στὸν ὑπερενθουσιασμό τους, στὸ κλῖμα εὐφορίας ποὺ ζοῦν, πιστεύουν ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα γιὰ τὴν ἐκπλήρωσι τῶν προαιωνίων πόθων.

Ἔτσι τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1897 θὰ ἀρχίση μία ἐπιπόλαιη περιπέτεια, τριάντα ἡμερῶν, ὁ θλιβερὸς Ἑλληνοτουρκικὸς πόλεμος. Χωρὶς ὁπλισμό, χωρὶς μελετημένη ὀργάνωσι, μὲ φωτιὰ ἀναμμένη στὴν Μακεδονία καὶ Κρήτη, ἀρχίζει ἕνας ἄνισος πόλεμος. Βεβαίως δὲν βρίσκω πόλεμο στὸν ὁποῖο νὰ πολέμησαν οἱ Ἕλληνες μὲ ὑποδεέστερο σὲ ὁπλισμὸ καὶ ἀριθμὸ ἐχθρό. Στὴν ἀρχὴ ἔγιναν νικηφόρες ἑλληνικὲς κινήσεις, ἀλλὰ πολὺ νωρὶς ἀντιστράφηκαν οἱ ὅροι καὶ ἀκολούθησαν: ἄμυνα – σύμπτυξις - ὑποχώρησις – πανικός. Περίπτωσις ἀπὸ τὶς σπανιότατες τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα τραγικό. Ἀντί ἐπέκτασις τοῦ ζωτικοῦ χώρου καὶ ἀπελευθέρωσις σκλαβωμένων ἀκόμα Ἑλλήνων, συρρίκνωσις καὶ οἰκονομικὴ καταστροφή. Ἡ Ἀθήνα ἦταν στὸ ἔλεος τοῦ Τούρκου. Καὶ μόνο ἡ παρέμβασις τῶν Δυνάμεων ἀνάγκασε τό “ὅμορο κράτος” νὰ περιορίση τὴν προέλασί του. Ὅμως μὲ βαριὰ ἀνταλλάγματα.

Οἱ βαριὲς συνέπειες τοῦ πολέμου αὐτοῦ δὲν ἦταν τόσο ὁ διεθνὴς οἰκονομικὸς ἔλεγχος καὶ οἱ πολεμικὲς ἀποζημιωσεις, ὅσο τὸ ὅτι οἱ Ἕλληνες δὲν μποροῦσαν νὰ βοηθήσουν πιὰ τοὺς ἀλύτρωτους, καὶ πρὸ πάντων χάθηκε ἡ αὐτοπεποίθησις. Ἡ ἐπίδρασις τῆς ἥττας ἦταν καταλυτικὴ γιὰ τὸ φρόνημα τῶν ἐλεύθερων Ἕλλήνων. Δὲν συνήθησαν νὰ χάνουν καὶ νὰ νικιοῦνται. Ἂν ὅμως ἔτσι ἔννοιωθαν οἱ ἐλεύθεροι, ὑπῆρχαν εὐτυχῶς στὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος οἱ Ἕλληνες τῆς Μακεδονίας στὸν Βορρᾶ, τῆς Κρήτης στὸν Νότο, τῆς Θράκης καὶ Ἰωνίας στὴν Ἀνατολὴ καὶ τῆς Ἠπείρου στὴν Δύσι, ποὺ διατήρησαν τὸ φρόνημα ἀκμαῖο, τὴν ἀγωνιστικότητα καὶ τὴν ἐπιθυμία γιὰ ἀποτίναξι τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ, ἀκέραιη.

Ἐπειδὴ οὐδὲν κακὸν ἀμιγὲς καλοῦ, ἀπὸ τὴν φοβερὴ δοκιμασία  βγῆκαν μερικὲς ὠφέλειες. Ἡ κυριώτερη ἦταν ὁ ἔνδοξος Μακεδονικὸς Ἀγών, τὸ μόνο παρήγορο γεγονὸς τῶν πρώτων χρόνων τοῦ 20^ου αἰῶνος, ποὺ ἐξουδετέρωσε, ἔστω καὶ προσωρινὰ, τουλάχιστον τότε, τὸν κίνδυνο ἐκβουλγαρισμοῦ τῆς Μακεδονίας, καὶ μετὰ ἡ ἐπανάστασις τοῦ 1909, ποὺ μὲ τὴν σειρά τους θὰ ὁδηγήσουν στὴν ἀνάπλασι τοῦ κράτους ἐπὶ Ἐλευθερίου Βενιζέλου, καὶ βεβαίως στοὺς πολεμικοὺς θριάμβους μας τοῦ 1912-13.

Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγὼν δὲν ἔχει καμμία ἐνίσχυσι ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς Ἑλληνικῆς κυβερνήσεως. Καὶ ἐπειδὴ εἶναι ἀνύμπορη ἐκ τῶν πραγμάτων, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ δὲν θέλει προστριβὲς μὲ τὴν τουρκική. Ἔτσι ὁ Ἑλληνισμὸς τῆς Μακεδονίας αὐτοαμύνεται καὶ ἐνιχσχύεται ἀπὸ ἰδιωτικὲς πρωτοβουλίες. Καὶ μόνον μετὰ τὸ 1904, ὅταν θὰ ἔχει προηγηθῆ ἡ θυσία τοῦ ἥρωος Παύλου Μελᾶ, τὸ καμάρι τοῦ κάθε Μακεδόνος, θὰ συγκινηθῆ ἡ Ἀθήνα, καὶ ἡ κυβέρνησις Θεοτόκη θὰ ἐνισχύση τὸν ἀγῶνα καὶ θὰ στείλη εἰδικῆς συνθέσεως προξενικὲς ἀποστολὲς στὴν Θεσσαλονίκη καὶ τὸ Μοναστήρι. Ἡ ἐνίσχυσις θὰ συνεχισθῆ μέχρι τὸ κίνημα τῶν Νεοτούρκων, τὸ 1908, καὶ θὰ στεφθῆ μὲ ἐπιτυχία, χωρὶς νὰ δικαιωθῆ ὁλοκληρωτικά, μὲ τὴν μεγαλειώδη ἐλληνικὴ ἐξόρμησι τοῦ 1912-13. Δὲν ἐπεκτείνομαι στὸ θέμα, διότι, ὑποτίθεται ὅτι ἑορτάζεται ὁ Μακεδονικὸς Ἀγών καὶ τότε λέγονται τὰ πρέποντα.

Ἡ δεύτερη ὠφέλεια, ἢ καλύτερα ἀποτέλεσμα τῆς πικρίας τοῦ ’97, ἦταν μία ζωηρὴ ἐπιθυμία γιὰ τὸ ξέπλυμα τῆς ντροπῆς, ποὺ καλλιεργήθηκε μεθοδικὰ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων. Τὰ ποιήματα, γιὰ παράδειγμα, τῆς ἐποχὴς θυμίζουν τὴν δόξα τοῦ παρελθόντος καὶ τὴν εὐθύνη τοῦ παρόντος. Σιγὰ σιγὰ ὡρίμαζε ἡ ἰδέα τῆς ἀλλαγῆς. Ἡ κοινὴ γνώμη προετοιμάζεται γιὰ κάτι τὸ μεγάλο, σχεδὸν γνωρίζει τὶς ἐξελίξεις τὴς ἱστορίας. Εἶναι ἕτοιμος ὁ ἐλληνικὸς λαὸς νὰ δεχθῆ τὴν ἔκπληξι καὶ τὸ θαῦμα τῆς Ἱστορίας. Καὶ αὐτὴ ἡ ἀλλαγὴ θὰ ξεκινήση τὸ 1909 μὲ ἕνα κίνημα καὶ τὴν ἀγωνιώδη ἀναζήτησι τοῦ φωτισμένου ἡγέτου.

Ὁ ἡγέτης αὐτὸς δὲν ἦταν ἀπὸ τὸ ἐλεύθερο κράτος, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀλύτρωτη ἀκόμα Κρήτη. ὁ Στρατιωτικὸς Σύνδεσμος θὰ τὸν καλέση καὶ θὰ τοῦ ἀναθέση τὴν πολιτικὴ ἐξουσία γιὰ νὰ βγάλη τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸ τέλμα τῆς ἀπραξίας καὶ τῆς ντροπῆς. Μετὰ ἀπὸ ἕνα χρόνο, τὸ 1910, θὰ ἀναλάβη πραγματικὰ τὴν ἀρχὴ ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος. Καὶ μὲ τὴν θερμουργὸ πνοή, τὶς ὁδηγίες καὶ κατευθύνσεις του, ἡ δημιουργικὴ προσπάθεια θὰ ἐξελιχθῆ σὲ ἀληθινὴ κοσμογονία σὲ ὅλους τοὺς τομεὶς τῆς ἐθνικῆς δραστηριότητος, ἰδιαιτέρως ὅμως στὶς Ἔνοπλες Δυνάμεις.

Τὸν Μάϊο τοῦ 1912 ἔγιναν μεγάλα στρατιωτικὰ γυμνάσια ποὺ κατέδειξαν τὸ ἀξιόμαχο τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων. Ἔτσι τὸ φθινόπωρο τοῦ 1912 τὶς βρίσκει πανέτοιμες καὶ ἱκανὲς νὰ ἀνταποκριθοῦν στὶς προσδοκίες τοῦ Ἔθνους.

Ἡ Ἑλλάδα μὲ κυβερνήτη στὸ πηδάλιο τοῦ Ἔθνους τὸν Ἐλευθέριο Βενιζέλο καὶ μὲ ἐπικεφαλῆς τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων τὸν Διάδοχο-Ἀρχιστράτηγο Κωνσταντῖνο, εἶναι ἕτοιμη νὰ ξεπλύνη τὴν ντροπὴ τοῦ 1897, νὰ ἀντιμετωπίση τὰ ἐπερχόμενα γεγονότα καὶ νὰ ἐπωφεληθῆ ἀπὸ αὐτά.

 Καὶ ἔρχεται ἡ 5^η Ὀκτωβρίου τοῦ 1912. Μὲ τὴν ἐπίκλησι τῆς θείας εὐλογίας, γιὰ τὸ δίκαιο τοῦ ἀγῶνος της, ἀρχίζει ἡ Ἑλλὰς τὴν μεγάλη ἐξόρμησί της. Οἱ στρατιὲς Θεσσαλίας καὶ Ἠπείρου περνοῦν τὰ σύνορα τῆς Μελούνας καὶ τοῦ Ἀράχθου ἀντίστοιχα καὶ ἀνοίγουν τὴν πολεμικὴ σκηνὴ τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων. Ἡ Ἑλλὰς σπεύδει νὰ συναντήση, ὡς Μάνα, τὶς θυγατέρες, νὰ σπάση τὰ δεσμά τους καὶ νὰ τὶς περιλάβει στὴν γαλανὴ ἀγκαλιά της.

Ἀσυγκράτητοι οἱ σταυραετοὶ τῆς ἐλευθερίας, οἱ Ἕλληνες στρατιῶτες ἀνατρέπουν κάθε ἐχθρικὴ ἀντίστασι, ἐκπορθοῦν τοποθεσίες φύσει καὶ τέχνῃ ἀπόρθητες, καὶ προχωροῦν νικηφόροι.

“Τὸ συμπιεσμένο μέσα στὴν μικρὴ Ἑλλάδα τῆς Μελούνας καὶ τοῦ Ἀράχθου ἐθνικὸ δυναμικὸ ξεχύθηκε σὰ σίφουνας καὶ παρέσυρε τὰ πάντα στὸ πέρασμά του. Ἐλασσόνα, Σαραντάπορο, Δεσκάτη, Ὄλυμπος καὶ Βέρμιο, Κατερίνη, Γιδὰς καὶ Γιαννιτσά πλέκουν στεφάνι ἀπὸ θριαμβευτικὲς νίκες. Προσθέστε καὶ τὴν ἀνατίναξι τοῦ τουρκικοῦ Φετίχ μπουλέντ στὸ λιμάνι τῆς Θεσσαλονίκης. Σὲ εἴκοσι ἡμέρες ἡ ἑλληνικὴ στρατιὰ τῆς Θεσσαλίας ἔφθασε στὴν ἱστορικὴ πρωτεύουσα τῆς Μακεδονίας τὴν Θεσσαλονίκη καὶ σὲ λίγο στὴν Φλώρινα, τὴν Κορυτσὰ καὶ τὴν Μοσχόπολι. Οἱ Ἑλληνικές σημαῖες στήθηκαν καὶ κυματίζουν στὸν Γράμμο, στὶς Πρέσπες, στὸ Καϊμακτσαλάν, στὸ Πάϊκο, στὸ Μπέλες, στὸν Ὄρβηλο, στὴν Ροδόπη καὶ στὸν Νέστο, τὰ νέα πλέον σύνορα τῆς Ἑλλάδος.”

Ὁ Στρατηλάτης Κωνσταντῖνος στάθηκε δίβουλος στὸ δίστρατο τῆς προσπάθειας. Ἀπὸ τὴν μία μεριὰ ξανοίγονταν, πάνω ἀπὸ τὸ Βέρμιο ὁ δρόμος πρὸς τὴν Θεσσαλονίκη, ἀνάμεσα σὲ Βέροια καὶ Γιαννιτσά. Ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸ Μοναστήρι τοῦ ἔγνεφε στὸν Βορρά. Ἄλλωστε ἐδῶ στὴν περιοχὴ Μοναστηρίου βρισκότανε ὁ κύριος ὄγκος τῶν ἐχθρικῶν δυνάμεων, στὴν Ρέσνα εἶχε τὴν ἕδρα του τοῦ τρίτο σῶμα τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ, καὶ ὁ Στρατηλάτης ἴσως σκεφτότανε νὰ ἀναμετρηθῆ μιὰ καὶ καλὴ στὸ ἱστορικὸ πλάτωμα τῆς Πελαγονίας. Τὸν δεσμὸ τὸν ἔλυσε ὁ Βενιζέλος. Τοῦ ἔδειξε τὴν Θεσσαλονίκη. Καὶ ὁδηγώντας τοὺς ἀετοὺς του ξεκίνησε λαμπρὸς γιὰ τὴν πόλι τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ἀναθέτοντας στὴν 5^η Μεραρχία νὰ προχωρήση πρὸς Βορρᾶν, νὰ καταλάβη πρῶτα τὸ Μοναστήρι, γιὰ νὰ κατοχυρώση τὰ προαιώνια ἑλληνικὰ δικαιώματα.

Ἡ 5^η Μεραρχία ἔφθασε στὸ Ἀμύνταιο καὶ στάθηκε στὸ Κιλίτ-Ντερβέν, στὸν αὐχένα τοῦ Κλειδίου, ποὺ ἑνώνει τοὺς δύο κάμπους. Καὶ ἐδῶ ἦρθε ἀπροσδόκητη καταστροφή. Οἱ ἀξιωματικοὶ μεθυσμένοι ἀπὸ τὴν γεῦσι τῆς νίκης – στὴν κυριολεξία, ὁ τόπος εἶχε πάντα πολλὰ καὶ καλὰ κρασιά – προχώρησαν χωρὶς νά λάβουν μέτρα ἀσφαλείας. Καὶ ἡ δύναμι τῆς λευτεριᾶς αἰφνιδιασμένη ὀδυνηρὰ ἀπὸ τὴν νυκτερινὴ ἐπίθεσι ἀτάκτων καὶ τακτικῶν, ἔκανε βήματα πίσω, γιὰ νὰ ἀνασυνταχθῆ στὴν Κοζάνη. Τὸ Μοναστήρι ἔχασε τὴν εὐκαιρία, τὴν χρυσὴ εὐκαιρία. Ἔτσι ἔμεινε πιὰ μόνον ἡ Φλώρινα. Νὰ γιατὶ ἔχει γιὰ τὴν Φλώρινα ἐξαιρετικὴ σημασία ἡ σημερινὴ ἡμέρα. Ἂν ἐλευθερωνόταν τὸ Μοναστήρι, καὶ μακάρι νὰ γινόταν, ἡ Φλώρινα θα ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ χωριὰ τοῦ νομοῦ Πελαγονίας ἢ Λυγκιστῶν, ἐνῶ τώρα εἶναι πρωτεύουσα νομοῦ, ἡ ἐσχάτη πρὸς Βορρᾶν Ἑλληνικὴ πρωτεύουσα νομοῦ.

Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ χάθηκε γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ τὸ Μοναστήρι, ὅλη του τὴν δόξα, τὴν ἱστορία, τὴν εὐθύνη, τὴν ἐπωμίσθηκε ἡ Φλώρινα. Ἂν ἡ καρδιὰ τῆς Ἑλλάδος κτυποῦσε στὴν Θεσσαλονίκη καὶ τὸ Μοναστήρι στὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, ἀπὸ τὸ 1912 κτυπάει στὴν Θεσσαλονίκη καὶ τὴν Φλώρινα. Ἡ ὁποία φωλιασμένη ἐδῶ στὴν ἀγκαλιὰ τῆς ἀλπικῆς κοιλάδος μὲ τὶς τόσες φυσικὲς ὀμορφιές, ἀγναντεύει τὸν πλατὺ της κάμπο ποὺ ἐκτείνεται σὰν πλουμιστὸ ὑφαντὸ βαθειὰ στὸ μάκρος τοῦ ὁρίζοντος πρὸς τὴν ἰδεατὴ γραμμὴ τῶν συνόρων, ὕστατη πόλι τῆς δυτικὴς Μακεδονίας στέκει σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸν Βορρᾶ λίγα χιλιόμετρα μόλις ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ μπῆκαν οἱ ὁροθετικὲς πυραμίδες τῆς Ἑλλάδος.

Ἐδῶ στὸ πόλισμα, ποὺ ἀπὸ τὸν 14^ο αἰῶνα ἀναφέρεται μὲ τὸ ὄνομα Φλώρινα, ζοῦν μὲ τὸν καημὸ οἱ πρόσφυγες τοῦ Βορρᾶ, ξεριζωμένοι ἀπὸ τότε ποὺ ἀπομακρύνθηκαν ἀπὸ τὶς πατρίδες, Μοναστήρι, Κρούσοβο καὶ τὰ ἄλλα ἐκεῖνα στέρεα ἀρχοντοχώρια ποὺ ἀφέθηκαν στὴν κρίσι τῆς ἱστοριας, χωρισμένα μὲ σύνορα.

Ὑπῆρξε ἕνα ἀτύχημα γιὰ τὸν μακεδονικὸ ἑλληνισμὸ κατὰ τὸν θαυμαστὸ Ὀκτώβριο τοῦ 1912 ὅλη ἐκείνη ἡ περιπέτεια τοῦ Κιλίτ Ντερβέν, ποὺ περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον τὴν ἔζησε ἡ Φλώρινα, Καὶ τὴν ζεῖ, διότι ἐδῶ εἶναι ζωντανὴ ἡ γραμμὴ τῆς Ἱστορίας.

Ἀλλ’ ἔστω καὶ ἂν ὑποχώρησε πρὸς στιγμὴ ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς ἀπὸ τὸ Κλειδὶ, οἱ μπέηδες τὴς Φλωρίνης κατάλαβαν τὸν κίνδυνο καὶ εἶδαν σωστὰ τὴν πορεία τῆς ἱστορίας. Ἡ τύχη τους ἔτσι καὶ ἀλλοιῶς εἶχε κριθεῖ. Δὲν ἔμενε παρὰ νὰ διαλέξουν αὐθέντη. Ἀδίστακτα διάλεξαν τοὺς Ἕλληνες. Διότι κατὰ πρῶτον ὁ τόπος τοῦτος ἦταν ἀνέκαθεν ἑλληνικός, ὁ πληθυσμὸς ἑλληνικός. Ἡ γῆ κάλυπτε σὲ ἀλλεπάλληλα στρώματα τάφους, ναούς, στῆλες τῶν Ἑλλήνων. Ἡ Ἀμφίπολις ἐπιβεβαιώνει μὲ θαυμαστὰ εὑρήματα τὴν ἀλήθεια, ποὺ μόνον ἀνιστόριτοι ἢ κάπηλοι καὶ σφετεριστὲς τῆς ἱστορίας δὲν θέλουν νὰ δοῦν. Καὶ κατὰ δεύτερον οἱ Ἕλληνες, παλαιὸς σοφὸς λαός, εἶναι ἐπιεικεῖς. Δὲν ἐκδικοῦνται, οὐτε θέλουν νὰ ἀνοίγουν λογαριασμοὺς μὲ αἷμα. Ἔτσι κάλεσαν τὸν δεσπότη Πολύκαρπο νὰ τοῦ παραδώσουν οἱ ἴδιοι οἱ μπέηδες τὴν Φλώρινα καὶ τὴν περιοχή της. Ἡ στιγμὴ μές στὴν νύκτα ἦταν συνταρακτική. Οἱ ἀγέρωχοι ἀφεντάδες ποὺ οὔτε βλέμμα ἔστρεφαν στοὺς ραγιάδες, ἔσκυβαν τώρα τὸ κεφάλι στοὺς νικητές καὶ παρέδιδαν τὴν τύχη τους, τὰ πλούτη τους, τὴν μοῖρα τῶν παιδιῶν τους στοὺς μέχρι τότε δούλους τους.

Τότε ἐπιτροπὴ Φλωρινιωτῶν μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν ἀρχιμανδρίτη Παπαθανάση ἔσπευσε νὰ εἰδοποιήση τὸν ἑλληνικὸ στρατὸ μὲ τὸ σύντομο μήνυμα:

“Κύριε Διοικητὰ τῶν Ἑλληνικῶν Στρατευμάτων, σᾶς γνωστοποιῶ ὅτι οἱ Σέρβοι κατέλαβον τὸ Μοναστήρι καὶ προχωροῦν πρὸς τὴν Φλώρινα. Οἱ Τοῦρκοι Φλωρίνης παρακαλοῦν ὅπως σπεύσῃ ὁ Ἑλληνικὸς Στρατός νὰ καταλάβῃ τὴν πόλιν”.

Ἔτσι διατάχθηκε τὸ 1^ο Σύνταγμα Ἱππικοῦ νὰ βαδίση γιὰ τὴν κατάληψι τῆς Φλωρίνης. Μικρὸ ἀπόσπασμα ἱππικοῦ μὲ ἀρχηγὸ τὸν Ἵλαρχο Ἰωάννη Ἄρτη καλπάζοντας, μὲ τὴν Ἑλληνικὴ σημαὶα μπροστά, μπῆκε στὴν Φλώρινα καὶ κύρωσε τὴς Ἐλευθερία της.

Ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς πρόλαβε μὲ διαφορὰ ὀλίγων ὡρῶν τὸν σερβικὸ στρατό. Ἀμετάκλητα ἡ Φλώρινα πῆρε τὴν θέσι της στὴν γαλανὴ ἀγκαλιὰ τῆς Ἑλλάδος.

Δὲν ἔχω τὴν δύναμι λόγου νὰ ἐκφράσω τὰ αἰσθήματα καὶ συναισθήματα τῶν Φλωρινιωτῶν οὔτε νὰ ἀποδώσω τὴν ἀτμόσφαιρα ποὺ ἐπικράτησε μὲ τὴν εἴσοδο τῶν ἑλληνικῶν ἀπελευθερωτικὼν στρατιωτικῶν τμημάτων στὴν πόλι. Σᾶς ἀφήνω νὰ τὴν φαντασθῆτε, ἀλλὰ καὶ νὰ τὴν ζήσετε μυστικὰ. Δὲν μπορῶ ὅμως νὰ μὴν τονίσω τὴν ἀνάγκη ποὺ ἔννοιωσαν νὰ συγκεντρωθοῦν στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου γιὰ νὰ εὐχαριστήσουν τὸν Θεό, ποὺ τοὺς χάρισε, μετὰ ἀπὸ πεντακόσια τριάντα ἑπτὰ χρόνια δοκιμασιῶν, τὴν ἐλευθερία. Στὴν ἑορτὴ τῶν Ἀρχαγγέλων προσθέσανε τὴν εὐχαριστήρια δοξολογία, ὅπως καὶ ἐμεῖς αὔριο, εὐγνώμονες πρὸς τὸν Θεὸ καὶ μνήμονες πρὸς ἐκείνους θὰ κάνωμε ὅ,τι ἔκαναν ἐκεῖνοι στὸν ἴδιο Ναό.

Σεβασμιώτατε, σεβαστὲς ἀρχὲς καὶ ἀγαπητοί μου συμπατριῶτες,

Ἡ πατρίδα μας, μικρὴ ἀλλὰ μὲ μακρὰ ἱστορία, δοκιμάσθηκε πολλὲς φορές. Γνώρισε καὶ σκλαβιὰ καὶ κατοχὴ καὶ οἰκονομικὴ ἐξαθλίωσι καὶ σκληρὸ οἰκονομικὸ ἔλεγχο καὶ ἐπιτήρησι. Γονάτισε, ἀλλὰ οὐδέποτε ἀποδέχθηκε τὴν ταπείνωσι, οὔτε συμφιλιώθηκε μὲ τὸν εὐτελισμό, ἔστω καὶ ἂν χρειάσθηκε νὰ περιμένη πεντακόσια τριάντα ἑπτά χρόνια, ὥσπου νὰ ἔρθη ἡ Ἐλευθερία. Δὲν ἔχομε δικαίωμα νὰ ἀλλάξωμε ἐμεῖς τὸ δρομολόγιο, οὔτε νὰ διακόψουμε τὴν συνέχεια τῆς ἱστορικῆς πορείας τοῦ Γένους μας. Προχωροῦμε καὶ ἀκοῦμε ἐκείνους ἀπὸ τὸ ἔνδοξο παρελθὸν νὰ μᾶς προτρέπουν· Ἕλληνες ὑψῶστε τὰ λάβαρα καὶ τὶς σημαῖες. Ἀκοῦμε καὶ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ μιὰ φωνὴ, τὴν φωνὴ τοῦ πιλότου τοῦ F16, Σωτηρίου Στράλη, “Ἕλληνες, ψηλὰ τὸ κεφάλι”.

Ἐκφωνήθηκε στὴν αἴθουσα πολλαπλῶν χρήσεων του Δήμου στὶς 8 Ὀκτωβρίου 2014, στὴν ἐκδήλωσι γιὰ τὰ Ἐλευθέρια Φλωρίνης.

Δημήτριος Π. Ρίζος

Δρ Θεολογίας