Σωτηρία Αγγέλη: Η συζήτηση και η επικοινωνία «χαρτογραφούν» τον κόσμο για τα παιδιά

 

«Οι γονείς πρέπει να μάθουν να ακούν»

Συνέντευξη στον Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλο 

Για την τεράστια σημασία που έχει η επικοινωνία ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά μίλησε στην εκπομπή mind-attack του idradio.gr η υπεύθυνη του Ψυχοπαιδαγωγικού Κέντρου Πνοή Χαϊδαρίου της Κ.Σ.Δ.Ε.Ο. «ΈΔΡΑ» Σωτηρία Αγγέλη.

Η ίδια ανέπτυξε την επιστημονική της άποψη πως η επικοινωνία με τους γονείς συμβάλλει στο «χτίσιμο» του χαρακτήρα των παιδιών, ενώ δίνει και συμβουλές στους κηδεμόνες για το πως θα «σμιλεύσουν» δια του λόγου τον χαρακτήρα των παιδιών τους.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη την επικοινωνία;

«Ναι, τα παιδιά έχουν τεράστια ανάγκη την επικοινωνία με τους γονείς. Μέσα από αυτήν κατανοούν καλύτερα τον εαυτό τους, χτίζουν την αυτοπεποίθησή τους, αντλούν ασφάλεια και αγάπη. ενα παράδειγμα είναι η ομιλία που είναι από τις πιο βασικές μορφές επικοινωνίας. Όποτε μιλάμε, αποκαλύπτουμε στους άλλους κάτι από τον εαυτό μας, τη σκέψη, τις απορίες και τα θέλω μας. Για να είναι βέβαια η επικοινωνία με τους γύρω μας επιτυχής, δε θα παίξει ρόλο μόνο το περιεχόμενο της συζήτησης και του διαλόγου, αλλά και ο τρόπος που επικοινωνούμε  και αυτά που θέλουμε να μεταφέρουμε στους άλλους. για παράδειγμα ο τρόπος που θα χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε το συνομιλητή να μας ακούσει είναι αυτός που κάνει το διάλογο και τη συζήτηση μια από τις πιο σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες! για αυτούς τους λόγους είναι πολύ σημαντικό για τους γονείς να είναι σε θέση να επικοινωνούν ανοιχτά και αποτελεσματικά με τα παιδιά».

Από ποια ηλικία αρχίζει να αναπτύσσεται η λεκτική επικοινωνία ανάμεσα σε γονείς και παιδιά;

«Από τη γέννησή τους ακόμα, τα παιδιά περιβάλλονται από έναν κόσμο γεμάτο ομιλία. Καθώς αρχίζουν και αναπτύσσουν τη δική τους λεκτική επικοινωνία, η επιρροή των ενηλίκων έχει τεράστια σημασία γιατί με το να ακούν και να παρατηρούν τους άλλους να μιλούν ξεκινά η εκμάθηση για το πώς λειτουργεί η γλώσσα και το σκοπό που εξυπηρετεί. έτσι λοιπόν τα παιδιά μαθαίνουν πώς να επικοινωνούν παρακολουθώντας τους γονείς τους. Έτσι εάν οι γονείς επικοινωνούν ανοιχτά και αποτελεσματικά, οι πιθανότητες είναι πως τα παιδιά τους θα κάνουν το ίδιο»

.

Γιατί είναι σημαντική η επικοινωνία του γονιού με το παιδί του;

«Τα παιδιά αρχίζουν και διαμορφώνουν τις ιδέες και τις πεποιθήσεις για τον εαυτό τους με βάση το πώς οι γονείς τους επικοινωνούν μαζί τους. Όταν οι γονείς επικοινωνούν θετικά και αποτελεσματικά με τα παιδιά, τους δείχνουν σεβασμό και εκτίμηση, ταυτόχρονα τα παιδιά αισθάνονται ότι έχουν ακουστεί και έχουν γίνει αντιληπτοί από τους γονείς με αποτέλεσμα να ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμησή τους».

Ποια είναι αναλυτικότερα τα οφέλη λοιπόν της επικοινωνίας και του διαλόγου για το παιδί;

«Θα σας απαντήσω. Η συζήτηση και ο διάλογος δημιουργεί στα παιδιά ευκαιρίες για να ανακαλύψουν τον κόσμο γύρω τους. Επιπλέον,  η ενεργή συμμετοχή τους σε συζητήσεις τα κάνει να συμμετέχουν ενεργά στη ζωή! Τα παιδιά μέσα από το διάλογο και τη συζήτηση μαθαίνουν να σκέφτονται, να προβληματιστούν, να κάνουν ερωτήσεις, να λάβουν αποφάσεις και τα ενθαρρύνει να σκεφτούν νέες ιδέες. Απόρροια αυτού λοιπόν είναι ότι μέσα από την συζήτηση και το διάλογο τα παιδιά ξεκινούν να διαμορφώνουν και να διατηρούν ανθρώπινες σχέσεις. Η συζήτηση είναι αρωγός στο να αντιλαμβάνονται τις απόψεις και τις σκέψεις των άλλων απομακρύνοντας τα από το να λειτουργούν ίσως εγωκεντρικά»

.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά με τα παιδιά τους;

«Όταν επικοινωνούν οι γονείς με τα παιδιά θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους μια πάρα πολύ βασική δεξιότητα, να ακούν! Όταν οι γονείς ακούν τα παιδιά, τους δείχνουν ότι ενδιαφέρονται και νοιάζονται για αυτά που έχουν να πουν. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως πρέπει να διατηρούν βλεμματική επαφή, να δίνουν την αμέριστη προσοχή τους καταργώντας περισπασμούς για παράδειγμα τηλεόραση, κινητά), να ακούν χωρίς να διακόπτουν και τέλος, να δείχνουν στα παιδιά πως τα έχουν ακούσει επαναλαμβάνοντας ό,τι ειπώθηκε με ελαφρώς διαφορετική διατύπωση. Για παράδειγμα, “Ακούγεται σαν να είχες μια πολύ καλή μέρα στο σχολείο”.  Επίσης, κάνοντας τις σωστές ερωτήσεις μπορούν να ενθαρρύνουν την επικοινωνία και τη συζήτηση. Τέτοιες ερωτήσεις είναι οι ανοιχτές ερωτήσεις που αρχίζουν με τις λέξεις “τι”, “πού”, “πώς” γιατί οι απαντήσεις τους απαιτούν κάτι παραπάνω από ναι ή όχι με αποτέλεσμα τα παιδιά να έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν την σκέψη τους».

Τι γίνεται όμως όταν η επικοινωνία μεταξύ των γονιών και των παιδιών είναι αναποτελεσματική ή αρνητική;

 «Δυστυχώς σε αυτήν την περίπτωση τα παιδιά αισθάνονται ασήμαντα, ή ότι οι γονείς δεν ακούν πραγματικά, και αν ακούν, παρανοούν τα λεγόμενά τους. Όταν δεν υπάρχει καλή επικοινωνία, τα παιδιά τείνουν να βλέπουν τους γονείς τους αναξιόπιστους και αποφεύγουν να μοιραστούν μαζί τους τις αγωνίες και τα προβλήματά τους. Το αποτέλεσμα όλων αυτών λοιπόν είναι η ρήξη στη σχέση τους. Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε ότι οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται πως η αποτελεσματική επικοινωνία είναι κάτι που θέλει δουλειά και εξάσκηση όπως σε όλες τις σχέσεις».

Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της εξάσκησης και πως μπορεί να γίνει; 

«Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η επικοινωνία είναι μια αμφίδρομη διαδικασία και θα πρέπει οι γονείς όχι μόνο να ακούν τα παιδιά τους, αλλά να είναι πρόθυμοι να μοιραστούν και τις δικές τους σκέψεις και συναισθήματα. Όσο περισσότερο ανοίγονται οι γονείς στα παιδιά τους, τόσο περισσότερο θα ανοίγονται και τα ίδια. Αυτό βέβαια πρέπει να γίνεται με έναν τρόπο μη επικριτικό. Επίσης, οι γονείς μπορούν να αναζητήσουν χρόνο μέσα στην ημέρα όπου θα συζητούν με τα παιδιά θέματα που σχετίζονται με την καθημερινότητα και τα ενδιαφέροντά τους. Στη διάρκεια της συζήτησης, οι γονείς μπορούν να κάνουν ερωτήσεις (πχ. “Πώς ήταν η μέρα σου; Τι καινούριο συνέβη; Πώς τα πήγες με τους φίλους/συμμαθητές σου;) και να ενθαρρύνουν βασικές δεξιότητες επικοινωνίας όπως τη βλεμματική επαφή, τη στάση του σώματος. Ένα ακόμη παράδειγμα είναι η εξάσκηση στην παρατήρηση της μη λεκτικής επικοινωνίας όπως είναι οι εκφράσεις του προσώπου που φανερώνουν πώς μπορεί να νιώθει ο συνομιλητής. Τα εικονογραφημένα βιβλία ή οι ταινίες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στο να κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων. Ακόμα, η εξάσκηση στην ακρόαση είναι εξίσου σημαντική στο διάλογο και στη συζήτηση. Για να μπορέσουν να έχουν τα παιδιά ένα εποικοδομητικό διάλογο, θα πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους και να περιμένουν τη σειρά τους για να μιλήσουν.Οι γονείς μπορούν να δείξουν μέσα από το παιχνίδι πόσο σημαντικό είναι να τηρούνται οι κανόνες επικοινωνίας έτσι ώστε να μπορέσει να γίνει μια ουσιαστική συζήτηση. Το κουκλοθέατρο μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ καλή επιλογή αναθέτοντας εναλλάξ το ρόλο του πομπού και του δέκτη σε κάθε κουκλάκι»!

Κλείνοντας θα ήθελα να μου πείτε 3 συμβουλές σχετικά με το σημερινό  μας θέμα.

«1. Όσον αφορά τη διαδικασία της εξάσκησης, το ζητούμενο δεν είναι να είναι τέλειοι και να μην κάνουν λάθη. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να κρατούν την επικοινωνία πάντοτε ανοιχτή με τα παιδιά και θα δουν τη σχέση τους να γίνεται πολύ πιο θετική και ισχυρή!

2. Να μην ξεχνάνε κάθε φορά που προσπαθεί το παιδί να συμμετέχει σε μία συζήτηση χρησιμοποιώντας τις τεχνικές που διδάχτηκε να επιβραβεύεται λέγοντάς του τι είναι αυτό που έκανε σωστά έτσι ώστε να ενισχύεται η θετική συμπεριφορά.

Τελευταίος και χρυσός κανόνας. Οι γονείς να παρέχουν στα παιδιά την απλόχερη αγάπη, την κατανόηση και την αποδοχή τους. Όταν τα παιδιά αισθάνονται ότι οι γονείς τα αγαπούν και τα αποδέχονται είναι πιο πιθανό να μοιραστούν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους».